Το δημόσιο θα ενισχύσει, για τέταρτη φορά μέσα στην τελευταία εξαετία, με ένα ακόμα ιλιγγιώδες ποσό το τραπεζικό σύστημα. 

 

Οι τράπεζες βούλιαξαν, οι τραπεζίτες ζουν και βασιλεύουν

 

Τα αλλεπάλληλα πακέτα διάσωσης έχουν μετατρέψει σε “μικρούς” τους παλιούς βασικούς μετόχους των τραπεζών. Ο Λάτσης, το παλιό αφεντικό της Eurobank, για παράδειγμα, έχει σήμερα μόλις το 1,5% των μετοχών της Εθνικής (στην οποία μεταπήδησε με το κόλπο της “αποτυχημένης” συγχώνευσης το 2012). 

 

Παρόλα αυτά ο έλεγχος των τραπεζών παραμένει μέχρι σήμερα στα χέρια τους. Με την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου του 2013 ο βασικός μέτοχος και των τεσσάρων συστημικών τραπεζών έγινε το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ). Σήμερα το 70% σχεδόν των μετοχών της Τράπεζας Πειραιώς ανήκει στο ΤΧΣ, πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου, όμως, εξακολουθεί να είναι ο Μιχάλης Σάλλας. Ο Γιάννης Κωστόπουλος έχει αποσυρθεί μεν, ύστερα από 40 χρόνια, από τη διοίκηση της Alpha Bank. Αλλά τη θέση του έχει καταλάβει ο Βασίλης Ράπανος. Το βιογραφικό του και μόνο είναι ενδεικτικό: διοικητής της Κτηματικής τη δεκαετία του 1990, πρόεδρος του ΔΣ της Εθνικής (2009-2012), πρόεδρος του ΔΣ της Alpha Bank σήμερα.

 

Αν η νέα ανακεφαλαιοποίηση γινόταν με τον “κανονικό” τρόπο, με την έκδοση νέων "κοινών" μετοχών, οι παλιοί τραπεζίτες θα έπεφταν στην κατηγορία του μικρομετόχου. Σήμερα η χρηματιστηριακή αξία της τράπεζας Πειραιώς, για παράδειγμα, δεν ξεπερνάει τα 700 εκατομμύρια Ευρώ. Για να γίνει βιώσιμη, σύμφωνα με το “βασικό σενάριο” του τελευταίου stress test, θα χρειαστεί τουλάχιστον 2,9 δις. Με το “δυσμενές” σενάριο 4,9 δις. Για κάθε υπάρχουσα μετοχή η τράπεζα θα έπρεπε να εκδώσει άλλες 7 με το δυσμενές σενάριο. Η ανακεφαλαιοποίηση, όμως, δεν θα γίνει με τον κανονικό τρόπο: από τα χρήματα που θα πάρουν οι τράπεζες μόνο το 25% θα μετατραπεί σε νέες  μετοχές. Το υπόλοιπο 75% θα μετατραπεί σε “ειδικά ομόλογα” τα οποία θα μπορούν, κάτω από προϋποθέσεις, να μετατραπούν σε μετοχές κάποτε στο μέλλον. 

 

Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια κατ' ανάγκη ότι οι παλιοί τραπεζίτες θα μείνουν στις θέσεις τους. Αυτός που θα έχει τον αποφασιστικό λόγο για την επιλογή των νέων διοικητών δεν θα είναι το ελληνικό δημόσιο (παρόλο που αυτό βαρύνεται με το χρέος της διάσωσης) αλλά η Τρόικα.

 

Επιδοτήσεις

 

Από το 2009 μέχρι σήμερα το δημόσιο έχει “ρίξει” πάνω από 45 δισεκατομμύρια στη “μάχη” για τη διάσωση του τραπεζικού συστήματος. Και αυτό το ποσό δεν περιλαμβάνει ούτε τις “εγγυήσεις” που έχει δώσει το ελληνικό κράτος, ούτε τις ειδικές φοροαπαλλαγές -τα 12 περίπου δις από τη διαβόητη ρύθμιση για τον “αναβαλλόμενο φόρο”. 

 

Από τα δεκάδες αυτά δισεκατομμύρια δεν έχει μείνει τίποτα: σήμερα η χρηματιστηριακή αξία και των τεσσάρων “συστημικών” τραπεζών (Πειραιώς, Εθνική, Alpha και Eurobank) αθροισμένων μαζί δεν ξεπερνάει τα 5 δισεκατομμύρια. Και την ίδια ακριβώς κατάληξη θα έχει και το νέο πακέτο διάσωσης.

 

Οι τραπεζίτες και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (που ελέγχουν συχνά χωρίς να τηρούν καν τα προσχήματα) προσπαθούν να ρίξουν τις ευθύνες για τις σημερινές τους “δυσκολίες” στο κράτος: Φταίνε οι “έλεγχοι κίνησης κεφαλαίων”, τα capital controls, που επέβαλλε το περασμένο καλοκαίρι ο Βαρουφάκης, λένε. Πρόκειται για ανέκδοτα. Το δημόσιο έχει συμφωνήσει ουσιαστικά να αποζημιώσει, υπόγεια, τους τραπεζίτες όχι μόνο για τα κεφάλαια που έχουν χάσει αλλά και για τα κεφάλαια που ενδέχεται να χάσουν από μελλοντικές αναδιαρθρώσεις του χρέους. Το κόλπο είναι η ρύθμιση για τον “αναβαλλόμενο φόρο”. 

 

Μη σας μπερδεύουν οι λέξεις: η ρύθμιση δεν έχει καμιά σχέση με “αναβολή”. Η σωστή λέξη είναι “απαλλαγή”:  για τα επόμενα τριάντα χρόνια και μέχρις ότου καλύψουν ένα σημαντικό μέρος από τη χασούρα τους, οι τράπεζες απαλλάσσονται από την καταβολή ενός μεγάλου μέρους των φόρων τους. Τα ποσά που θα εξοικονομήσουν από αυτή την φοροαπαλλαγή οι τράπεζες τα έχουν ήδη περάσει σαν “καλά”, “ασφαλή” κεφάλαια στα βιβλία τους. Χωρίς αυτό το “δωράκι” καμιά από τις ελληνικές τράπεζες δεν θα κάλυπτε τις ελάχιστες ευρωπαϊκές απαιτήσεις: 

 

“Σύμφωνα με την ΕΚΤ”, γράφει η εφημερίδα Το Βήμα, “ο μέσος CET1 (δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας) των τεσσάρων συστημικών τραπεζών ήταν περίπου 12,1% τον Ιούνιο του 2015. Ωστόσο, από τα κεφάλαια αυτά των τραπεζών (25,8 δισ.) πάνω από τα μισά σχετίζονται με τον αναβαλλόμενο φόρο...”.

 

Κρίση

 

Η μαζική εκροή των καταθέσεων από τις ελληνικές τράπεζες δεν άρχισε ούτε τον περασμένο Ιούνη με το δημοψήφισμα, ούτε τον περασμένο Γενάρη με τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές: τον Δεκέμβρη του 2009 το σύνολο των καταθέσεων στις ελληνικές τράπεζες ξεπερνούσε τα 235 δισεκατομμύρια. Στις 20 Γενάρη του 2015 είχαν πέσει στα 148 δις. 

 

Ύστερα, είναι αλήθεια, ο ρυθμός επιταχύνθηκε καθώς η "καλή κοινωνία" άρχισε να στέλνει τις "οικονομίες" της στις τράπεζες της Ελβετίας -τον Μάη είχαν πέσει στα 130 δις, τον Ιούλη στα 120. Συνολικά μέσα στα χρόνια της κρίσης το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει χάσει καταθέσεις περίπου 115 δις. 

 

Μάταια προσπαθούν οι τραπεζίτες και τα φερέφωνα τους να μας πείσουν ότι για τα προβλήματα των τραπεζών φταίει το δημόσιο. Η κρίση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος είναι πρώτα και κύρια προϊόν της ύφεσης που έχει χτυπήσει εδώ και 7 χρόνια την παγκόσμια οικονομία. Όπως συμβαίνει με όλες της "μεγάλες υφέσεις" στον καπιταλισμό, το βασικό χαρακτηριστικό της σημερινής κρίσης είναι η χαμηλή κερδοφορία των επενδύσεων. 

 

Αυτό έχει, όπως πάντα, δυο δραματικές συνέπειες: πρώτον οι επενδύσεις σταματάνε, η παραγωγή πέφτει και εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες πετάγονται στην ανεργία. Δεύτερον οι υπάρχουσες επενδύσεις απαξιώνονται: τα μηχανήματα μετατρέπονται σε παλιοσίδερα, τα κτίρια μένουν άδεια, η αξία της γης κατακρημνίζεται. Τα δάνεια με τα οποία είχαν χρηματοδοτηθεί αυτές οι επενδύσεις γίνονται "κόκκινα": όχι μόνο παύουν να εξυπηρετούνται αλλά χάνουν και τις "εγγυήσεις" (την αξία των μηχανών, των κτιρίων, της γης κλπ) πάνω στις οποίες είχαν στηριχτεί. 

 

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας το 40% των δανείων έχει σταματήσει να εξυπηρετείται. Το ένα τρίτο από αυτά είναι επιχειρηματικά δάνεια. Συνολικά τα κόκκινα δάνεια -στεγαστικά, επιχειρηματικά και καταναλωτικά- ξεπερνούν σήμερα τα 100 δις. Με άλλα λόγια από τα 120 δις που είναι σήμερα κατατεθειμένα στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα το 83% έχει χαθεί. 

 

Απελευθέρωση κατασχέσεων

 

Τα 15 δις της νέας ανακεφαλαιοποίησης δεν πρόκειται να σώσουν το τραπεζικό σύστημα. Απλά θα του εξασφαλίσουν μια ακόμα παράταση χρόνου. Οι τραπεζίτες έχουν αποθέσει τώρα όλες τους τις ελπίδες στην πλήρη απελευθέρωση των πλειστηριασμών και την επιτάχυνση (μέσω του νέου κώδικα πολιτικής δικονομίας που ψήφισε το καλοκαίρι η πρώτη κυβέρνηση Τσίπρα) των κατασχέσεων και των εξώσεων. 

 

Η απελευθέρωση αυτή θα ρίξει ακόμα πιο κάτω τις πραγματικές τιμές των ακινήτων, θα κάνει τα ποσά που θα μπορούσαν να ανακτήσουν οι τράπεζες ακόμα πιο μικρά και θα δημιουργήσει μια νέα γενιά κόκκινων δανείων (κανένας δεν πρόκειται να συνεχίσει να πληρώνει το στεγαστικό του δάνειο όταν το υπόλοιπο του δανείου είναι μεγαλύτερο από την αξία του ακινήτου). Η απελευθέρωση, όμως, θα τους δώσει τη δυνατότητα να πουλήσουν αυτά τα "κόκκινα δάνεια" στα διαβόητα "ταμεία γύπες" (που θα αναλάβουν αυτά στη συνέχεια τις κατασχέσεις, τις εξώσεις κλπ) - σε τιμή ευκαιρίας εννοείται. 

 

Όταν πνίγεσαι, πιάνεσαι από οτιδήποτε επιπλέει δίπλα σου, ακόμα και από κροκόδειλο. Και οι τραπεζίτες πνίγονται. Μόνο που αντί να πέσουν οι ίδιοι στα σαγόνια των κροκοδείλων, ετοιμάζονται να ρίξουν εμάς.

 

 

Από την Εργατική Αλληλεγγύη, τεύχος 1197 / 04.11.15