Μάτι: Έγκλημα με υπογραφή κράτους και αφεντικών

του Γιώργου Πίττα, Εργατική Αλληλεγγύη, No 1631

 

Στις 23 Ιούλη κλείνουν έξι χρόνια από την πυρκαγιά στο Μάτι που άφησε πίσω της 104 νεκρούς, εκατοντάδες εγκαυματίες και 2000 σπίτια καμένα ολοσχερώς. Ήταν η φονικότερη μετά τις πυρκαγιές του 2007 όταν 84 άνθρωποι κάηκαν, οι περισσότεροι από αυτούς στην πυρκαγιά στην Ηλεία. 

 

Οι ευθύνες για τους νεκρούς και τις τεράστιες καταστροφές εκείνης της πυρκαγιάς είχαν αποδοθεί το 2007 από ένα υπουργό της κυβέρνησης Καραμανλή στον «στρατηγό άνεμο» και σε «εμπρησμούς». Οι ευθύνες για την πυρκαγιά στο Μάτι από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αποδόθηκαν στα «πρωτοφανή ακραία καιρικά φαινόμενα», σε «εμπρησμούς», στην «οικιστική δόμηση» και  άλλες «στρεβλώσεις» του παρελθόντος.  

 

Η Νέα Δημοκρταία χρησιμοποίησε τότε το Μάτι σαν βασικό της προεκλογικό χαρτί. Αλλά όταν έγινε κυβέρνηση ούτε τα δάση, ούτε οι περιουσίες, ούτε οι άνθρωποι σταμάτησαν να καίγονται από τις φωτιές. Οι πυρκαγιές του 2021 έκαψαν 1,3 εκατομμύρια στρέματα και του 2023 1,8 εκατομμύρια στρέμματα ξεπερνώντας στην έκταση της καταστροφής και αυτές του 2007. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έριξε τις ευθύνες στην «κλιματική αλλαγή» και σε «εμπρησμούς».   

 

Η κλιματική αλλαγή αυξάνει κάθε χρόνο τον αριθμό και την ένταση των πυρκαγιών. Μέσα σε αυτήν την εικοσαετία οι ακραίες δασικές πυρκαγιές στον πλανήτη έχουν διπλασιαστεί. Αλλά αυτό το γεγονός δεν μειώνει, αντίθετα αυξάνει τις ευθύνες των κυβερνήσεων της τελευταίας εικοσαετίες που ενώ γνωρίζουν, δεν κάνουν τίποτε απολύτως για να αντιμετωπίσουν τα νέα δεδομένα. Οι καταστροφές δεν πέφτουν από τον ουρανό. Έχουν συγκεκριμένα αίτια και τα γεγονότα στο Μάτι τα αναδεικνύουν αυτά με ζοφερό τρόπο:  

 

Το πρώτο αφορά τη λεγόμενη «δημοσιονομική πολιτική» που μεταφράζεται σε περικοπές, συγχωνεύσεις, ιδιωτικοποιήσεις. Ήταν αυτή η πολιτική που οδήγησε στην κατάργηση της Δασοπυρόσβεσης και τη συγχώνευσή της με την Πυροσβεστική. 

 

Η περίοδος των μνημονίων ήρθε να γιγαντώσει με εκρηκτικό τρόπο το πρόβλημα. Πολιτική μηδενικών προσλήψεων, ασταμάτητες περικοπές στα κονδύλια για εξοπλισμό και έμψυχο δυναμικό τσάκισαν τις δυνατότητες της Πυροσβεστικής και έχουν φέρει τη Δασική Υπηρεσία σε καθεστώς διάλυσης.       

 

Περιβάλλον και άνθρωποι καίγονται στο βωμό του κέρδους και της «ανταγωνιστικότητας της οικονομίας» γιατί οι κυβερνήσεις, ακόμη και αυτές που ισχυρίστηκαν ότι θα έπραταν το αντίθετο, έτρεξαν να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της «αγοράς» και των αφεντικών που την ελέγχουν.  

 

Οι κυβερνήσεις κάνουν αυτό που τους λένε τα αφεντικά. Και στο Μάτι, όπως θα δούμε παρακάτω, αυτό ήταν κυριολεκτικό. 

 

Για το χάος που επικράτησε στο Μάτι την ώρα της καταστροφής φέρνουν τεράστια ευθύνη η ΕΛ.ΑΣ και το Λιμενικό Σώμα – που είναι οι τελευταίοι που θα μπορούσαν να διαμαρτυρηθούν για περικοπές. Μέσα στα μνημόνια ο αριθμός των αστυνομικών αυξήθηκε από 39.000 το 2007 σε πάνω από 56.000 σήμερα, δηλαδή 5 φορές περισσότεροι από τους μόνιμους πυροσβέστες που όλο και λιγοστεύουν.  

 

Η «παντοδύναμη» ΕΛ.ΑΣ και το Λιμενικό, στο Μάτι όχι μόνο δεν βοήθησαν αλλά μεγάλωσαν την καταστροφή. Η ΕΛ.ΑΣ «δεν είναι ταξί» να προστατεύει τις γυναίκες, η ΕΛ.ΑΣ «δεν είναι Πυροσβεστική» να μπαίνει στις φωτιές. Στη Ραφήνα και στο Μάτι ήταν οι Αιγύπτιοι ψαράδες που μαζί με τους ντόπιους έσωζαν τον κόσμο από τη θάλασσα και οι Πακιστανοί εργάτες που προσπαθούσαν το ίδιο στην στεριά.  

 

Ένα δεύτερο σκέλος αφορά το ίδιο το Πυροσβεστικό Σώμα. Τα εναέρια μέσα πυρόσβεσης υπάγονται στην Πολεμική Αεροπορία. Το Πυροσβεστικό Σώμα για δεκαετίες και μέχρι πρόσφατα υπαγόταν στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης. Ήταν μια «τσόντα» σε δύο υπουργεία με διαφορετικές «προτεραιότητες». Το αποτέλεσμα είναι εύλογο: Περισσότερα περιπολικά, λιγότερα πυροσβεστικά οχήματα, περισσότερα F16 λιγότερα εναέρια μέσα. Και μαζί όλα τα προβλήματα που φέρνει η ιεραρχία, ο φόβος και η πειθαρχία, στρατιωτικού τύπου στα εναέρια μέσα και αστυνομικού τύπου στο Πυροσβεστικό Σώμα.

 

Ανάμεσα στα ντοκουμέντα που παρουσιάστηκαν στο δικαστήριο για το Μάτι ήταν και η ηχογραφημένη συνομιλία ανάμεσα στον πραγματογνώμονα και τον τότε υπαρχηγό της Πυροσβεστικής με τον τελευταίο να του ζητάει μια «light πραγματογνωμοσύνη» και να τον απειλεί, να μην προκύψουν ευθύνες για «ανωτέρους», δημάρχους και υπουργούς γιατί «θα του σκίσουν τα καπούλια»: «Πέντε πραγματάκια σου είπα, άνεμοι, καύσιμη ύλη, μίξη πεύκων με σπίτια, δόμηση αυθαίρετη». Ενώ ένας από τους ιπτάμενους που πετούσαν εκείνη τη μέρα κατέθεσε ότι νοθεύτηκε το βιβλίο περιστατικών όπου καταγράφηκαν ... «37 ρίψεις νερού».     

 

«Έγινε αυτό που λέγαμε όλοι οι πυροσβέστες να μη συμβεί. Όταν είχαμε ταυτόχρονα δύο μεγάλα συμβάντα στο λεκανοπέδιο δεν μπορούσε ο μηχανισμός να ανταποκριθεί. Το ήξεραν όλοι». Τρεις φράσεις του Β. Βοριά (εναέρια μέσα) στην κατάθεσή του συμπυκνώνουν τι συνέβη στις 23/7/18.  

 

Ας δούμε την αλληλουχία των γεγονότων: 

 

Ήδη από την προηγούμενη μέρα, ο βαθμός επικινδυνότητας πυρκαγιάς στην περιοχή της Ραφήνας ήταν νο4 που προβλέπει εναέρια επιτήρηση. Η εντολή για εναέρια επιτήρηση δόθηκε στις 9.59 το πρωί. Το ΓΕΑ απευθύνθηκε σε ιδιωτική αερολέσχη(!) που σήκωσε αεροσκάφος μετά τις 2 το μεσημέρι. Έκανε δύο βόλτες πριν ξεσπάσει η πυρκαγιά στην Νταού Πεντέλης και έφυγε. 

 

Την ίδια μέρα στις 12 το μεσημέρι εκδηλώθηκε πυρκαγιά στα Γεράνεια. Η φωτιά ξέφυγε, κατηφόρησε και λίγες ώρες μετά δόθηκε εντολή εκκένωσης στην Κινέτα, που πραγματοποιήθηκε χωρίς απώλειες σε ζωές με τη φωτιά να τίθεται υπό έλεγχο καταλήγοντας στη θάλασσα στις 15.30. Στις 16.06 ξεσπάει φωτιά στο Καλαμάκι Ισθμού Κορίνθου δίπλα στη Motor Oil, εκτός των διυλιστηρίων.  

 

Στις 16.25 ξεσπάει η φωτιά στην Νταού Πεντέλης. Στις 16.41 γίνεται αναγγελία πυρκαγιάς. Αλλά τα δύο πυροσβεστικά που σταθμεύουν στην περιοχή έχουν πάει στην Κινέτα... Οι επίγειες δυνάμεις φτάνουν καθυστερημένα χωρίς  υποστήριξη από αέρος με αποτέλεσμα στις 17.10 η φωτιά να έχει ξεφύγει.  

 

Σχεδόν μισή ώρα νωρίτερα η φωτιά στα Ίσθμια έχει αντιμετωπιστεί. Όπως διαβάζουμε στο βιβλίο της Μαρίνας Καρύδα «Μάτι 23 Ιουλίου 2018»: «Σε μια συνομιλία πληρώματος ελικοπτέρου με την Αξιωματικό Επιχειρήσεων του ΣΚΕΔ προκύπτει ότι η φωτιά στο Καλαμάκι Ισθμίων είναι ελεγχόμενη από τις 16.45. Μάλιστα η συγκεκριμένη αξιωματικός απέναντι στην επιμονή των ανωτέρων της να συνεχιστούν οι ρίψεις εκεί, αντέδρασε αυθόρμητα λέγοντας: “Αφου στα διυλιστήρια δεν γίνεται τίποτα”....»  

 

Γιατί συνέχζαν τα πτητικά μέσα στα Ίσθμια; Αποκαλυπτικός ήταν ο κατηγορούμενος και καταδικασμένος σε πρώτο βαθμό Ι. Φωστιέρης, τότε επικεφαλής του ΕΣΚΕ (Εθνικό Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων) στην κατάθεσή στον ανακριτή: «Στις έξι παρά τέταρτο δέχθηκα το πρώτο τηλεφώνημα από τον κύριο Βαρδινογιάννη. Και μου είπε ότι υπάρχει πρόβλημα πλησίον Motor Oil και μου ζήτησε να ενισχυθούν οι επίγειες δυνάμεις με εναέρια μέσα. Ενημέρωσα φυσική και πολιτική ηγεσία αλλά έπειτα από περίπου επτά λεπτά δέχθηκα δεύτερο τηλεφώνημα από τον ίδιο τον κύριο Βαρδινογιάννη. Ήταν πιο έντονος στην έκφραση του και με μεγάλη αγωνία. Του είπα ελέγχεται θα έρθει ελικόπτερο μην αγχώνεστε...»  

 

Στο μεταξύ επιτέλους ένα ελικόπτερο Ericson εμφανίζεται στην Ραφήνα να παίρνει νερό. Ενώ είναι καθοδόν προς τη φωτιά δέχεται εντολή να φύγει για Κινέτα! Κάνει μια ρίψη στην Νταού και αποχωρεί. Στα ηχητικά ντοκουμέντα (δημοσίευσε ο Αλ.Παπαχελάς)  ακούγονται οι εξής διάλογοι: 

 

«Πυροσβέστης στο Νταού: Το ελικόπτερο γιατί δεν το βλέπω; ΕΣΚΕ: Δεν ήρθε καν σε εσάς. Πυροσβέστης: Ρε παιδιά, ρε παιδιά, θα φύγει η φωτιά. ΕΣΚΕ (προς διοικητή): Κύριε διοικητά τι να κάνουμε, θα στείλουμε εκεί πέρα; Διοκητής: Δε.. είναι εντολή υπουργού να ενισχύσουμε (στη Motor Oil)…Mε ακούς Μαρία, είναι εντολή υπουργού...».  

 

Όπως κατέθεσε στο δικαστήριο ο πραγματογνώμονας Λιότσιος «η εκτροπή των εναέριων μέσων από την Νταού Πεντέλης στη Motor Oil ήταν αδικαιολόγητη». Και κρίσιμη. Από τις 16.41 μέχρι τις 18.05 η φωτιά που ξεκίνησε από την Νταού διανύει μια απόσταση 2,5 χιλιομέτρων. Οι κάτοικοι του Νέου Βουτζά κατεβαίνουν προς τη θάλασσα με την φωτιά να ακολουθεί και να περνάει την λεωφόρο Μαραθώνος σε διάφορα σημεία. Εκεί, στην προφανή γραμμή άμυνας δεν υπάρχουν αρκετά πυροσβεστικά μέσα να να την ανακόψουν. 

 

Ακόμη κι έτσι υπήρχε όλη η δυνατότητα να εκκενωθεί νωρίτερα η περιοχή. Αλλά καμιά τέτοια κίνηση δεν έγινε. Στο βιβλίο της Μαρίνας Καρύδα υπάρχουν δεκάδες συνταρακτικές μαρτυρίες που περιγράφουν με διηγήσεις από πρώτο χέρι τι πραγματικά συνέβη στο Μάτι, ανάμεσα σε αυτές και ανθρώπων που μάταια παρακαλούσαν την αστυνομία να τους βοηθήσει να απεγκλωβίσουν κόσμο. Χαρακτηριστικός ακόμη ένας διάλογος από ηχτικά ντοκουμέντα ανάμεσα σε αστυνομία και πυροσβεστική: «Πυροσβέστης: Στείλτε αστυνομικούς να βγάλουν κόσμο έξω. Αστυνομικός: Δεν μπορούν να προσεγγίσουν λένε λόγω πυρκαγιάς. Πυροσβέστης: Και πως θα γίνει; Κινδυνεύουν άνθρωποι. Αστυνομικός: Και τι θέλετε να κινδυνέψουν οι αστυνομικοί;»  

 

Από τους 104 νεκρούς οι δέκα πνίγηκαν στην τρικυμισμένη θάλασσα ενώ συγκλονιστικές είναι οι αφηγήσεις των εκατοντάδων άλλων που σώθηκαν χάρη στη βοήθεια των ψαράδων ενώ πάλευαν επί ώρες με τα κύματα. Όπως καταθέτει ο πραγματογνώμονας: «Στις 18.10 το Λιμενικό ειδοποιείται ότι υπάρχουν άνθρωποι στη θάλασσα μέσω της αντίστοιχης υπηρεσίας στη Δανία (!) γιατί 20 Δανοί βρίσκονταν στη θάλασσα. Από ιδιώτες έγινε η διάσωση των ανθρώπων στην θάλασσα.Το Λιμεναρχείο ανέφερε ότι δεν ενημερώθηκε από κανένα φορέα».     

 

Οι οικογένειες των θυμάτων κατέθεσαν μήνυση κατά του Λιμενικού αλλά το Ναυτοδικείο απέρριψε ως μη στηριζόμενες στο νόμο τις εγκλήσεις των κατοίκων. 

 

Μέσα στο χαμό το μόνο που ένοιαζε το Λιμενικό ήταν να συνεχιστεί απρόσκοπτα το πήγαινε-έλα των ακτοπλοϊκών: «Κατά τον εισαγγελέα, η αρμόδια Λιμενική Αρχή δεν έδωσε στα πλοία της γραμμής, που έφταναν στις 17.30 και έπειτα, εντολή να μην αποβιβάσουν αυτοκίνητα και επιβάτες στο λιμάνι της Ραφήνας για να μην επιβαρυνθεί η περιοχή με επιπλέον κίνηση». Το θανατερό μποτιλιάρισμα δεν προκλήθηκε αυθόρμητα από τον κόσμο που έτρεχε να σωθεί. Ακόμα κι αυτό ήταν έργο της προσήλωσης των «αρχών» στις απαιτήσεις των αφεντικών.