Πέρα από τους ισλαμιστές και το καθεστώς, υπάρχει Αριστερά στη Συρία? Η ιστορία του ΚΚ Συρίας.

 

του Νίκου Λούντου

 

 

Πέρα από τους ισλαμιστές και τα καθεστώτα, υπάρχει Αριστερά στη Μέση Ανατολή; Η Αραβική Άνοιξη το 2011 απέδειξε ότι υπάρχει. Τι συμβαίνει όμως στη Συρία; Τα δύο Κομμουνιστικά Κόμματα που εμφανίζονται συνήθως στο διεθνή τύπο είναι στρατευμένα με το καθεστώς του Άσαντ και καταγγέλλουν την επανάσταση ως διεθνή “συνωμοσία”.

 

Στην πραγματικότητα, τα ερωτήματα είναι αλληλένδετα. Για πολλές δεκαετίες η Αριστερά στη Μέση Ανατολή ήταν και είναι αδύναμη, ακριβώς γιατί η σταλινική αντεπανάσταση οδήγησε τα Κομμουνιστικά Κόμματα της περιοχής σε ιδεολογική χρεοκοπία και σε εγκατάλειψη της επαναστατικής προοπτικής, για χάρη των “προοδευτικών καθεστώτων”. 

 

Το Κομμουνιστικό Κόμμα Συρίας δεν είναι απλώς ένα παράδειγμα. Υπήρξε ο πολιορκητικός κριός του σταλινισμού και ηγήθηκε στην μετατροπή της Αριστεράς σε ακίνδυνη δύναμη, αφήνοντας ανοιχτό πεδίο τόσο για τους εθνικιστές όσο και για τους ισλαμιστές που κάλυψαν το κενό που άφησε – και συνεχίζει να αφήνει. 

 

Το ΚΚ Συρίας - Λιβάνου (η χώρα ήταν ακόμη ενιαία) γεννήθηκε στη δεκαετία του ‘20 μέσα από μεγάλους αγώνες και του εργατικού κινήματος και ενάντια στην αποικιοκρατία. Οι Άραβες επαναστάτες της εποχής εμπνεύστηκαν από τη ρώσικη επανάσταση και βγήκαν καθαρά λέγοντας πως η λύση για τη φτώχεια, την καθυστέρηση και την εξάρτηση στην περιοχή ήταν να πάρουν οι εργάτες την εξουσία και οι φτωχοί αγρότες τη γη. Η λύση ήταν ο σοσιαλισμός.

 

Αν μεταφερθούμε 20 χρόνια αργότερα θα δούμε ότι όλα αυτά είχαν εγκαταλειφθεί. Ο Χάλεντ Μπακντάς, ηγέτης του κόμματος, εξηγούσε το 1944: “Το μόνο που απαιτούμε είναι η εισαγωγή ορισμένων δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων για τις οποίες όλοι μιλάνε και όλοι συμφωνούνε πως είναι απαραίτητες. Τα αιτήματά μας δεν είναι, ούτε θα είναι και δεν είναι στο πρόγραμμά μας, να κατασχεθεί το εθνικό κεφάλαιο και τα εθνικά εργοστάσια. Υποσχόμαστε στο ντόπιο κεφάλαιο και τον ντόπιο εργοστασιάρχη ότι δεν θα δούμε με φθόνο ή με μίσος το εθνικό του εργοστάσιο, αλλά αντίθετα του ευχόμαστε πρόοδο και ευημερία. Το μόνο που απαιτούμε είναι η βελτίωση της ζωής των εθνικών εργατών και την επιβολή μιας δημοκρατικής εργατικής νομοθεσίας…”

 

Η προτεραιότητα δεν ήταν πλέον ο σοσιαλισμός, αλλά η “εθνική απελευθέρωση” που “είναι προς το συμφέρον των μεγάλων γαιοκτημόνων, είναι προς το συμφέρον των μικρών και των μεγάλων εμπόρων εξίσου”. Στην πράξη αυτό σήμαινε ανοιχτή εγκατάλειψη των αγροτών. Κάθε αίτημα που ερχόταν σε σύγκρουση με την εθνική ενότητα με τους μεγάλους γαιοκτήμονες ήταν διχαστικό:

 

“Δεν απαιτούμε και δεν θα απαιτήσουμε στο κοινοβούλιο την κατάσχεση των κτημάτων και των γαιών τους, αλλά αντιθέτως θέλουμε να τους βοηθήσουμε για να απαιτήσουν εκείνοι την κατασκευή μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεων άρδευσης, διευκόλυνση στην εισαγωγή λιπασμάτων και σύγχρονης τεχνολογίας… Το μόνο που απαιτούμε σε αντάλλαγμα για αυτό είναι να λυπηθούν τον φελάχο [τον άκληρο αγρότη]. Αυτά είναι τα οικονομικά μας, ή αν θέλετε, κοινωνικά μας αιτήματα. Είναι δημοκρατικά και πολύ μετριοπαθή”.

 

Και για να μην υπάρχουν αμφιβολίες για το τι σήμαινε αυτή η γραμμή, άλλαξαν ακόμη και τα σύμβολα: “Οποιος διαβάσει το Εθνικό μας Πρόγραμμα… θα δει ότι δεν υπάρχει καμιά αναφορά στον σοσιαλισμό. Δεν υπάρχει ούτε μία έκφραση αιτήματος με σοσιαλιστικό χρωματισμό.

 

Και σε συμφωνία με αυτή τη γραμμή, τα Κομμουνιστικό Κόμματα στη Συρία και στο Λίβανο από καιρό εγκατέλειψαν τη χρήση της κόκκινης σημαίας και της Διεθνούς ως ύμνου τους και υιοθέτησαν τις εθνικές σημαίες και τους εθνικούς ύμνους.”

 

Πραξικοπηματικά

 

Ο Μπακντάς δεν είχε βρεθεί όλως τυχαίως στην ηγεσία του ΚΚ. Πήρε τον έλεγχο το 1936, αφού πρώτα είχε εκπαιδευτεί στις σταλινικές σχολές της Μόσχας, επέστρεψε στη Συρία και ανέτρεψε πραξικοπηματικά την παλιά ηγεσία του κόμματος, η οποία ήταν “εργατίστικη” και “αριστερίστικη”. 

 

Όμως, ως γνωστόν, η γραμμή της “εθνικής ενότητας” δεν ίσχυε μόνο για την Μέση Ανατολή. Το 1936 το Λαϊκό Μέτωπο έρχεται στην εξουσία στη Γαλλία, και χάριν της συμμαχίας με τους “πατριώτες αστούς” το ζήτημα της Ανεξαρτησίας των αποικιών, και φυσικά της Συρίας και του Λιβάνου, ούτε καν μπαίνει στο τραπέζι. Οι Σύριοι Κομμουνιστές πρέπει να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα που κάνουν οι σύντροφοί τους στη Γαλλία. Ο Μισέλ Αφλάκ, ιδρυτής του κόμματος Μπάαθ [του κόμματος του Άσαντ σήμερα], έχει γράψει στα απομνημονεύματά του πώς αυτό έσπρωξε ένα κομμάτι της ριζοσπαστικής νεολαίας (του ίδιου συμπεριλαμβανομένου) από την Αριστερά προς τον παναραβισμό.

 

Τα ζιγκ ζαγκ της σταλινικής πολιτικής μόνο σύγχυση μπορούσαν να προκαλέσουν. Η Συρία, με το καθεστώς Βισί στη Γαλλία, περνάει κάτω από την επιρροή της ναζιστικής Γερμανίας το ‘40. Το ΚΚ τροφοδοτεί ελπίδες ότι οι ναζί μπορεί να κάνουν βήματα προς την ανεξαρτησία της Συρίας, ως αντίπαλοι των “παλιών”, Γάλλων αποικιοκρατών. Το σύμφωνο μη επίθεσης Στάλιν - Χίτλερ το 1939 είχε γυρίσει τούμπα όλη τη λογική των αντιφασιστικών “Λαϊκών Μετώπων”. Και λίγο αργότερα, με τη γερμανική εισβολή στην ΕΣΣΔ, η ανάλυση ξαναγύρισε ανάποδα.

 

Μόνο μια πειθήνια και αντιδημοκρατική ηγεσία, όπως του Μπακντάς, μπορούσε να στέκεται επικεφαλής του κόμματος, επιχειρηματολογώντας τόσο διαφορετικά πράγματα σε τόσο σύντομο διάστημα. Γι’ αυτό και ο Μπακντάς μετατρέπεται σε άτυπο επικεφαλής όλης της σταλινικής πολιτικής στον αραβικό κόσμο, αναλαμβάνοντας να νουθετεί τα υπόλοιπα ΚΚ.

 

Το 1947 οι Σύριοι Κομμουνιστές πρέπει να καταπιούν ένα ακόμη πικρό ποτήρι. Ο Στάλιν δίνει τη συγκατάθεσή του στον ΟΗΕ για την ίδρυση του Ισραήλ. Η κλεμμένη γη των Παλαιστίνιων βαφτίζεται “δίκαια μοιρασιά” και τα κεκτημένα του σιωνισμού αναγνωρίζονται. 

 

 

Νέες ευκαιρίες 

 

Οι αγώνες της δεκαετίας του ‘50 έδωσαν νέα ευκαιρία στην Αριστερά, αλλά το ΚΚ είχει ήδη διαλέξει για ρόλο του να υποστηρίζει τη μία ή την άλλη πτέρυγα των “πατριωτών”. Γρήγορα, μετατρέπεται σε εύκολο στόχο για κάθε είδους δυνάμεις που θέλουν να ξεμπερδεύουν με το εργατικό κίνημα. Παρότι είχε κάνει κοινό εκλογικό κατέβασμα το 1955, πέφτει θύμα διώξεων αρχικά από τους νασερικούς και στη συνέχεια από το Μπάαθ. Από εκλογικός σύμμαχος το Μπάαθ μετατρέπεται σε “δύναμη της αντίδρασης”, αλλά στα μέσα της δεκαετίας του ‘60, μετά την επίσκεψη του ηγέτη της ΕΣΣΔ, Χρουστσόφ στη Συρία, το ΚΚ αναγνωρίζει το Μπάαθ ως “δύναμη που παλεύει για το σοσιαλισμό”. Το ΚΚ είχε χάσει οποιοδήποτε ανεξάρτητο χαρακτήρα πλέον και μετατράπηκε σε ομάδα πίεσης προς το συριακό καθεστώς.

 

Η τραγωδία περνάει και μέσα από τη σφαγή χιλιάδων κομμουνιστών στο Ιράκ, στα χέρια των συμμοριών του Μπάαθ, οι οποίοι είχαν πάρει τις λίστες των κομματικών μελών από την ίδια τη CIA, αλλά η ηγεσία του Μπακντάς μπορούσε να δικαιολογήσει τα πάντα. Όπως δικαιολόγησε και την επέμβαση της Συρίας στο Λίβανο, και τη σφαγή τριών χιλιάδων Παλαιστίνιων στο Τελ αλ-Ζάαταρ το 1976, από τη συνεργασία του συριακού στρατού με τους φασίστες λιβανέζους Φαλαγγίτες. Οι συμβουλές του ΚΚ Συρίας προς το παλαιστινιακό κίνημα ήταν να μην κοιτάει προς την εξέγερση των εργατών και αγροτών στις αραβικές χώρες, αλλά να μετατραπεί κι αυτό σε ομάδα υποστήριξης του συριακού καθεστώτος.

 

Αγκαλιά

 

Ο πατέρας του σημερινού Άσαντ είχε ήδη πάρει την εξουσία με “διορθωτικό” πραξικόπημα το 1970, λέγοντας ότι θα έβαζε φρένο στην εξάρτηση από τη Ρωσία και τις “αριστερές υπερβολές”. Οι ρώσικες εφημερίδες αναφέρονταν στον Άσαντ ως “εσωτερική αντίδραση που συνεργάζεται με ιμπεριαλιστικούς κύκλους, για να διακόψει τη διαδικασία σοσιαλιστικού μετασχηματισμού”. Όμως, όταν πήρε την εξουσία ξαναέγιναν όλα μέλι - γάλα, και το ΚΚ βρήκε ξανά το δρόμο προς κάποια υπουργεία. Η τακτική αυτή συνεχίστηκε ακόμη και όταν το ΚΚ διασπάστηκε στα δύο το 1986. Το ΚΚ (Ενοποιημένο) όπως ονομάστηκε η πτέρυγα που υποστήριξε τον Γκορμπατσόφ βρίσκεται σήμερα στο ίδιο μέτωπο και στην ίδια κυβέρνηση με το ΚΚ (Μπακντάς), δηλαδή στην αγκαλιά του Άσαντ που τους.. ενώνει όλους.

 

Σε όλη αυτή την πορεία υπήρξαν αντιστάσεις και εναλλακτικά ρεύματα. Το παλαιστινιακό κίνημα μέσα και έξω από τη Συρία μετατράπηκε σε κέντρο οργάνωσης μιας αριστεράς που έφτασε να τα βάλει με τα καθεστώτα. Στα μέσα της δεκαετίας του ‘60 αγωνιστές που έσπασαν με τη γραμμή Μπακντάς έψαξαν τις απαντήσεις σε μαοϊκή και γκεβαρική κατεύθυνση. Από το να ζητιανεύουμε θέσεις σε υπουργεία και να καταλήξουμε σφαγμένοι όπως οι σύντροφοί μας στο Ιράκ, τουλάχιστον ας δώσουμε τη μάχη εδώ και τώρα, υποστήριζαν. Το 1973, κάτω από την επιρροή της νέας αριστεράς που διαμορφωνόταν στο Λίβανο, διασπάστηκε το ΚΚ Συρίας (Πολιτικό Γραφείο) που προσπάθησε να δώσει απαντήσεις κόντρα στο καθεστώς και σε αλληλεγγύη με τους Παλαιστίνιους. Όμως το καθεστώς Άσαντ δεν άφησε χώρο ούτε για αναπνοή σε τέτοιες δυνάμεις.

 

 

Η επανάσταση του 2011 βρήκε τα δύο ΚΚ της Συρίας στη λάθος πλευρά του οδοφράγματος. Στο στρατό, στην κυβέρνηση, στις δυνάμεις καταστολής. Με το καθεστώς, σε βάρος του εξεγερμένου κόσμου. Πέρα από το όνομα, αυτές οι οργανώσεις δεν έχουν να κάνουν σε τίποτα με τις επαναστατικές παραδόσεις της Αριστεράς. Η ιστορία τους όμως έχει πολλά να μας διδάξει για την τραγωδία που σήμανε η σταλινική πολιτική στη Μέση Ανατολή.

 

Δημοσιεύτηκε στην Εργατική Αλληλεγγύη, 25.01.2017