του Σωτήρη Κοντογιάννη 

 

Το χρηματιστηριακό κραχ που έριξε την περασμένη εβδομάδα τις μετοχές των τεσσάρων μεγάλων “συστημικών” ελληνικών τραπεζών στα τάρταρα, αντανακλά την οικτρή κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα ολόκληρο το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. “Με κριτήριο την συμβολή τους στην οικονομία...”, αναγκάζεται να παραδεχτεί ακόμα και η Οικονομική Καθημερινή, “οι τράπεζες... παραμένουν ζόμπι. Αφαιρούν αξία, δεν προσθέτουν...”.

 

Το δημόσιο έχει ρίξει ήδη μέχρι τώρα, μέσα από τις τρεις διαδοχικές ανακεφαλαιοποιήσεις (2012, 2014, 2015) πάνω από 45 δισεκατομμύρια στις τράπεζες. Χωρίς αποτέλεσμα. Τη Δευτέρα (8/10) η συνολική αξία των μετοχών της Πειραιώς, της Εθνικής, της Άλφα και της Γιούρομπανκ δεν ξεπερνούσε τα 5 δισεκατομμύρια. Όσο για τις μετοχές που έχουν παραμείνει στα χέρια του δημοσίου -για την ακρίβεια στα χέρια του διαβόητου Υπερταμείου- αυτές δεν αξίζουν σήμερα ούτε ένα δισεκατομμύριο. 

 

Οι τράπεζες δεν έγιναν ξαφνικά τώρα ζόμπι. Από τα 135 δισεκατομμύρια που είναι κατατεθειμένα σήμερα στις ελληνικές τράπεζες τα 88 δισεκατομμύρια (περίπου) είναι επενδυμένα σε “κόκκινα δάνεια”. Με απλά λόγια ο κύριος όγκος των χρημάτων που είναι αποταμιευμένα σε τραπεζικούς λογαριασμούς έχει γίνει πλέον καπνός. Οι εποπτικές αρχές (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Τράπεζα της Ελλάδας κλπ) πιέζουν τις τράπεζες ασφυκτικά να μειώσουν τα “μη εξυπηρετούμενα δάνεια και ανοίγματα” -με επαναδιαπραγματεύσεις με τους πιστωτές, με την επιτάχυνση των κατασχέσεων και των πλειστηριασμών, με την πώληση κόκκινων δανείων σε hedge funds και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και εταιρείες κλπ. Αλλά οι τράπεζες έχουν συναντήσει πολύ μεγάλα εμπόδια: “Οι τιμές στις οποίες πωλούνται τα δάνεια των ελληνικών τραπεζών”, γράφει και πάλι η Καθημερινή, “το ποσοστό (ανάκτησης) κυμαίνεται μεταξύ 5% και 25%-30%, ανάλογα με το εάν τα δάνεια αυτά είναι βαθιά κόκκινα και με το αν έχουν εξασφαλίσεις, συνήθως ακίνητα”. “Η πώληση των δανείων αυτών σε τιμές χαμηλότερες από τις σχετικές προβλέψεις... είναι πιθανό να οδηγήσει σε ανάγκη νέων κεφαλαίων. Τα αποτελέσματα του α' εξαμήνου του έτους δεν βοήθησαν στην άρση των ανησυχιών αυτών...”. 

 

Tο πρόγραμμα εξυγίανσης των τραπεζών βρίσκεται στον αέρα. “Κάποιοι στοιχηματίζουν ότι δεν θα βγει” γράφει η Καθημερινή. Που στοιχηματίζουν; Μα που αλλού; Στο μεγάλο καζίνο, στο χρηματιστήριο. 

 

Από τεχνική άποψη οι μετοχές των ελληνικών τραπεζών δέχτηκαν πράγματι “κερδοσκοπική επίθεση” την περασμένη εβδομάδα. Το ξεπούλημα των μετοχών στο χρηματιστήριο πυροδοτήθηκε από ένα άρθρο του Πρακτορείου Bloomberg που αμφισβητούσε τη δυνατότητα των ελληνικών τραπεζών να αντλήσουν τα κεφάλαια που έχουν συμφωνήσει με τις εποπτικές αρχές από τις διεθνείς αγορές. Το άρθρο αναφερόταν άμεσα στην Τράπεζα Πειραιώς και τα σχέδιά της για την άμεση πώληση ενός πακέτου ομολόγων “χωρίς εξασφαλίσεις” από την οποία προσδοκά να συγκεντρώσει κεφάλαια περίπου 500 εκατομμυρίων. Αλλά τα κερδοσκοπικά funds δεν χτύπησαν τώρα τις ελληνικές τράπεζες. Οι ελληνικές τράπεζες ανήκουν εδώ και τρία περίπου χρόνια στους κερδοσκόπους. 

 

Η Τράπεζα Πειραιώς, για παράδειγμα, έχει σήμερα δυο μόνο “μεγαλομετόχους”: το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και την εταιρεία Paulson & Co Inc. Η Paulson & Co Inc είναι ένα από τα μεγαλύτερα hedge funds παγκόσμια. Ειδικεύεται ανάμεσα στα άλλα, στην ανάκτηση κεφαλαίων από χρεοκοπημένους τίτλους. Ο John Paulson, ο ιδρυτής και βασικός μέτοχος του hedge fund κέρδισε το 2008 περίπου 4 δις δολάρια από την κρίση των τοξικών ομολόγων στις ΗΠΑ -στοιχηματίζοντας ενάντια στις μεγάλες αμερικανικές τράπεζες. Ποιος ή ποιοι πρωτοστάτησαν στο ξεπούλημα που γκρέμισε την αξία της μετοχής της Πειραιώς την περασμένη εβδομάδα ίσως να μην το μάθουμε ποτέ. Αλλά αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι αυτές οι πρακτικές δεν είναι καθόλου άγνωστες στην Paulson και τις “αδελφές” της.

 

Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα παραδόθηκε κυριολεκτικά “έναντι πινακίου φακής” στους ιδιώτες-κερδοσκόπους με την ανακεφαλαιοποίηση του 2015. Η συνολική αξία των τεσσάρων συστημικών τραπεζών εκτιμήθηκε στα 750 εκατομμύρια. Με βάση αυτή την αποτίμηση οι ιδιώτες απέκτησαν με την προσφορά όλων και όλων πεντέμισι δισεκατομμυρίων, το 71% των μετοχών ολόκληρου του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Και σαν να μην έφτανε αυτό, το δημόσιο, για να δελεάσει τους μνηστήρες, δεσμεύτηκε να προι­κοδοτήσει τις τράπεζες με άλλα πεντέμισι περίπου δισεκατομμύρια. Η συμμετοχή του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας μειώθηκε από το 56% στο 17% με την τρίτη ανακεφαλαιοποίηση. 

 

Πως απάντησε η κυβέρνηση στη νέα επίθεση των κερδοσκόπων; Με την υπόσχεση ενός ακόμα πακέτου κρατικής στήριξης των τραπεζών: το δημόσιο ετοιμάζεται να προσφέρει το ίδιο, μέσω δημόσιου χρήματος, εγγυήσεις για ένα μέρος των κόκκινων δανείων. Το βασικό σχέδιο προβλέπει τη δημιουργία ενός “ειδικού οχήματος” (δηλαδή ενός ταμείου) στο οποίο θα απορροφήσει κόκκινα δάνεια αξίας περίπου 15 δις από το τραπεζικό σύστημα. Που θα βρεθούν αυτά τα 15 δις; Μα από το “μαξιλάρι” των 30 δισεκατομμυρίων που έχει βάλει η κυβέρνηση “στην άκρη” για να αντιμετωπίσει την πίεση των αγορών. 

 

Οι τράπεζες δεν δημιούργησαν την κρίση του 2008. Τα “θεμελιώδη μεγέθη της οικονομίας” ήταν βαθιά άρρωστα, σε παγκόσμιο επίπεδο, πολύ πριν σκάσει η φούσκα των τοξικών στεγαστικών δανείων και χρεοκοπήσει η Λήμαν Μπράδερς. Αλλά η κερδοσκοπία των τραπεζών έπαιξε βασικό ρόλο στο να γίνει η κρίση μεγάλη. Και συνεχίζει να παίζει βασικό ρόλο στη διαιώνισή της.