Αίγυπτος-COP27: Προκλητική τραγωδία

Γιώργος Ράγκος 

 

Ξεκίνησε την Κυριακή 6 Νοεμβρίου, στο παραθαλάσσιο τουριστικό θέρετρο του Sharm el-Sheikh στην Αίγυπτο, η ετήσια Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα, COP27, στην οποία θα παραστούν πάνω από 40.000 αντιπρόσωποι από 196 χώρες και 120 αρχηγοί κρατών και πρωθυπουργοί. 

 

Αν και γίνεται μόλις έναν χρόνο μετά από την COP26, στη Γλασκώβη, τίποτα δεν θυμίζει το «αισιόδοξο κλίμα» για την «αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με τη παγκόσμια και συντονισμένη προσπάθεια μείωσης των ρύπων κατά 45% έως το 2030 ώστε η αύξηση της θερμοκρασίας να σταματήσει στον +1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα» που οι κυβερνήσεις προσπαθούσαν, τότε, να περάσουν στον κόσμο. Και αυτό είναι λογικό. Ανάμεσα στις δύο Διασκέψεις έχει μεσολαβήσει η επιδείνωση της ενεργειακής και επισιτιστικής κρίσης, ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος στην Ουκρανία και μία χρονιά που σημαδεύτηκε από τις χειρότερες καταστροφές σε όλο τον κόσμο. Αν η COP26 ήταν, επί της ουσίας, μία ακόμα «χαμένη ευκαιρία με μπόλικο μπλα – μπλα», η COP27 διαγράφεται, ήδη, ως τραγωδία. 

 

Η ίδια η επιλογή της Αιγύπτου για τη διοργάνωση της Διάσκεψης είναι, από μόνη της, μία πρόκληση. Αποτελεί το «πράσινο ξέπλυμα» της αιματοβαμμένης χούντας του Σίσι που ήρθε στην εξουσία, πριν από σχεδόν 10 χρόνια, με στρατιωτικό πραξικόπημα ενάντια στην επανάσταση του 2011 και τις ελπίδες του λαού της Αιγύπτου για κοινωνική αλλαγή.

 

Το 95% (!) των ενεργειακών αναγκών της Αιγύπτου εξαρτάται από τα ορυκτά καύσιμα, παρόλο που η Αίγυπτος έχει τις πιο ευνοϊκές συνθήκες στην Αφρική για ηλιακή και αιολική ενέργεια. Από το 2016, έχει διπλασιαστεί η παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι ζωές εκατομμυρίων Αιγυπτίων μαστίζονται από την ατμοσφαιρική ρύπανση. Στο Κάιρο, των 22 εκατ κατοίκων, η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι δεκαπλάσια (!) από το επίπεδο που θεωρείται ασφαλές. Εκατομμύρια Αιγύπτιοι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό. 

 

Ενεργό κομμάτι της επανάστασης του 2011 ήταν τα κινήματα για το πόσιμο νερό, την αποχέτευση και τη ρύπανση που χαρακτηρίστηκαν ως «επανάσταση των διψασμένων» και «πράσινο ξύπνημα». Το κίνημα «Αιγύπτιοι Ενάντια στον Άνθρακα» αντιτάχθηκε στην καύση εισαγόμενου άνθρακα στους σταθμούς παραγωγής ενέργειας. Οι περιβαλλοντικοί διαδηλωτές αντιμετώπισαν, και αυτοί, την έντονη καταστολή του Σίσι, ως «εχθροί του κράτους», με συλλήψεις, φυλακίσεις, χωρίς καν δίκη, βασανιστήρια, κακοποιήσεις και «εξαφανίσεις».

 

Γι' αυτό και η επιλογή του Sharm el-Sheikh. Στο νότιο άκρο της χερσονήσου του Σινά, μακριά και από το μολυσμένο Κάιρο και τον οργισμένο κόσμο. «Είναι η COP με την πιο αυστηρή επιτήρηση στην ιστορία», δήλωσε ο Χουσεΐν Μπαούμι από τη Διεθνή Αμνηστία: «Είναι η πράξη ενός κράτους που δεν θέλει να επιτρέψει την ελευθερία του συνέρχεσθαι, αλλά δεν θέλει να κατηγορηθεί επειδή δεν το επιτρέπει». Οι Αιγύπτιοι ακτιβιστές, μαζί με τα κινήματα σε όλο τον κόσμο, μποϊκοτάρουν τη Διάσκεψη και καλούν σε κινητοποιήσεις το Σάββατο 12 Νοέμβρη. Το κάλεσμα βρίσκεται στο bit.ly/SisiLies. 

 

Μη αναστρέψιμη ζημιά

 

Η κλιματική αλλαγή έχει, ήδη, μετατραπεί σε κλιματική κρίση. Η Έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), που κυκλοφόρησε το 2022, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η «έκταση και το μέγεθος της περιβαλλοντικής κρίσης είναι πολύ μεγαλύτερα από ότι είχε εκτιμηθεί προηγουμένως… ευρεία υποβάθμιση των οικοσυστημάτων με μη αναστρέψιμη ζημιά στη βιοποικιλότητα και θεμελιώδεις αλλαγές στα οικολογικά συστήματα... 3,6 δισ άνθρωποι εκτιμάται ότι ζουν σε περιοχές που είναι εξαιρετικά ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή… εκατομμύρια θα υποφέρουν από πείνα, έλλειψη νερού και είναι πιθανό να γίνουν κλιματικοί πρόσφυγες». Όλα αυτά τα ζήσαμε φέτος. Περισσότεροι από 20 εκατομμύρια στο Πακιστάν χρειάστηκαν ανθρωπιστική βοήθεια, μετά τις σφοδρότερες πλημμύρες, από όλες τις καταγεγραμμένες της ιστορίας, τον Αύγουστο. Στην Αφρική, η χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 40 ετών έχει αφήσει 146 εκατομμύρια ανθρώπους να αντιμετωπίζουν ακραία πείνα. Η Κίνα, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη είχαν υποστεί το χειρότερο κύμα πυρκαγιών, καύσωνα και ξηρασίας στην ιστορία. 

 

Όλες οι Διασκέψεις του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP) ήταν συνώνυμο της αποτυχίας. Στην περσινή COP26 υπήρχε δέσμευση ώστε οι 196 χώρες να παρουσιάζουν κάθε χρόνο τους εθνικούς στόχους και νέα σχέδια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Πριν τη COP27, μόνο 26 χώρες το έκαναν. Η Έκθεση του ΟΗΕ, που συνοψίζει τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει ως τώρα οι κυβερνήσεις στις COP, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «ακόμη και αν αυτές τηρηθούν στο ακέραιο, θα οδηγήσουν σε αύξηση ρύπων κατά 10,6% έως το 2030 (αντί της μείωσης κατά 45% που υποσχέθηκαν) και οι υφιστάμενες πολιτικές θα οδηγήσουν σε αύξηση κατά 2,8 βαθμούς Κελσίου έως τα τέλη του αιώνα». Το χειρότερο είναι ότι ακόμα και αυτό το εφιαλτικό σενάριο θεωρείται υπεραισιόδοξο.

 

Έχει αποκαλυφθεί ότι τα κράτη διοχετεύουν ακόμη περισσότερους ρύπους στην ατμόσφαιρα από αυτό που δηλώνουν στον ΟΗΕ. Η εφημερίδα «Washington Post» πραγματοποίησε έρευνα, στα τέλη του 2021, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι οι παγκόσμιοι ρύποι που δεν δηλώθηκαν το 2019 αγγίζουν τα 13,3 δισ τόνους. Ποσό που ισοδυναμεί με τους ρύπους της Κίνας. «Πράσινες διακηρύξεις» μαζί με «δημιουργική λογιστική» και παραποίηση στοιχείων.  

 

Ψεύτικες δεσμεύσεις

 

Επιπλέον, η ενεργειακή κρίση έχει ακυρώσει και αυτές τις ψεύτικες δεσμεύσεις της Γλασκώβης. Σε όλα τα κράτη, η απάντηση στην ενεργειακή κρίση είναι η ακόμα μεγαλύτερη παραγωγή ενέργειας από ορυκτά καύσιμα. Τα ορυκτά καύσιμα είναι μια από τις πιο ελκυστικές επενδύσεις στην παγκόσμια αγορά. Το 2022, οι πέντε μεγαλύτερες στον κόσμο εταιρίες ορυκτών καυσίμων έχουν πραγματοποιήσει, μέχρι στιγμής, συνδυαστικά κέρδη 170 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Είναι η καλύτερη χρονιά στην ιστορία τους. 

 

Ενώ δεν υπάρχει περιοχή του κόσμου που να μην επηρεάζεται από την κλιματική κρίση, αναλύοντας τις επιπτώσεις ανά περιοχή, οι φτωχότερες περιοχές του κόσμου, ενώ συμβάλουν ελάχιστα, επηρεάζονται περισσότερο από τις συνέπειές της. Γι’ αυτό, εδώ και 30 χρόνια, οι φτωχές χώρες ζητάνε από τις πλούσιες (και ρυπογόνες) χώρες χρηματοδότηση για «απώλειες και ζημιές». Οι πλούσιες χώρες απέρριπταν κάθε επίσημη συζήτηση. Η απάντησή τους ήταν υποσχέσεις χωρίς αντίκρισμα και υψηλότοκα δάνεια. 

 

Οι φετινές καταστροφές «δυσκόλεψαν» αυτή τη στάση. Στη φετινή COP, και ύστερα από σκληρές διαπραγματεύσεις, θα ενταχθούν στην ατζέντα των συζητήσεων, για πρώτη φορά, ζητήματα που συνδέονται με τον «διακανονισμό της χρηματοδότησης αναφορικά με τις απώλειες και τις ζημιές, οι οποίες απορρέουν από τις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής». Όμως, το αν, το πόσο και πότε θα αποζημιωθούν οι φτωχές χώρες εξαρτάται αποκλειστικά από τη βούληση των ΗΠΑ, της ΕΕ, της Κίνας και της Ρωσίας. Οι ιμπεριαλιστικές συγκρούσεις και η οικονομική κρίση κάνουν αυτή την προοπτική αδύνατη. Όπως διευκρίνισε, άλλωστε, και ο Αιγύπτιος υπουργός Εξωτερικών και πρόεδρος της COP27, Σούκρι, «οι συζητήσεις για τις απώλειες και τις ζημιές που βρίσκονται πλέον στην ατζέντα δεν θα περιλαμβάνουν την υπαιτιότητα ή την υποχρεωτική αποζημίωση, αλλά έχουν στόχο να οδηγήσουν σε μια καταληκτική απόφαση το αργότερο μέχρι το 2024». Το 2009, οι ανεπτυγμένες χώρες δεσμεύτηκαν να δίνουν 100 δισ ετησίως, έως το 2020, στις φτωχές χώρες. Αυτός ο στόχος δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ και μεταφέρθηκε για το 2023. Τώρα μιλάνε για το 2024 και βλέπουμε... 

 

Ο Μητσοτάκης πήγε στην Διάσκεψη, τη στιγμή που γραφόταν αυτό το άρθρο, την ίδια μέρα που ανακοίνωσε την έναρξη της διαδικασίας για την εξόρυξη υδρογονανθράκων, από την Exonn Mobil, στα ανοικτά της Πελοποννήσου. Είναι σίγουρο ότι, στη Διάσκεψη, θα παρουσιάσει την Ελλάδα ως «πρωτοπόρα στην πράσινη μετάβαση». 

 

Αλλά, εκτός από την ευκαιρία να βρεθεί σε ένα «ξεχωριστό» τουριστικό θέρετρο, η επίσκεψη στην Αίγυπτο είναι και μία επίσκεψη σε μία «φίλη» χώρα που "μοιράζεται τις ίδιες απόψεις για την «πράσινη μετάβαση": Με τη χούντα της Αιγύπτου, μαζί με το κράτος – τρομοκράτη του Ισραήλ και την Κύπρο, έχουν δημιουργήσει έναν πολεμοκάπηλο άξονα για να υπερασπιστούν τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στο βυθό των ΑΟΖ της Μεσογείου. 

 

Όσο καθυστερεί η υλοποίηση πραγματικών λύσεων για την αντιστροφή της υπερθέρμανσης του πλανήτη, τόσο χειρότερη θα γίνεται η κλιματική κρίση και πιο καταστρεπτικές οι συνέπειές της για το περιβάλλον και για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη. Είναι ξεκάθαρο ότι οι «από πάνω» και οι Διασκέψεις τους δεν μπορούν να αντιστρέψουν αυτή την κρίση που ο καπιταλισμός δημιούργησε και απειλεί, στην κυριολεξία, με εξαφάνιση το σύγχρονο ανθρώπινο πολιτισμό. Αντίθετα, με τις πολιτικές και τον ανταγωνισμό τους, την επιδεινώνουν. 

 

Γι’ αυτό χρειάζεται, άμεσα, να μετατρέψουμε την οργή μας σε δύναμη για μία επαναστατική αντικαπιταλιστική ανατροπή. 

 

Για να μπορέσουμε να αντιστρέψουμε την κλιματική κρίση, για να πάρουμε και να υλοποιήσουμε αποφάσεις που να βάζουν τις ζωές μας και το περιβάλλον πάνω από τα κέρδη μίας χούφτας καπιταλιστών που ελέγχουν, σήμερα, την παραγωγή.