ΟΙ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΤΗΣ ΣΚΩΤΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΠΙΔΕΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΑΥΤΕΣ

Ιστορική αναδρομή

Το ‘Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας’ δημιουργήθηκε με την υπογραφή της ‘Ενωτικής Πράξης του 1707’ μεταξύ της Αγγλίας και της Σκωτίας, κάτι που προκάλεσε από την αρχή στη Σκωτία, έντονη λαϊκή δυσαρέσκεια και ταραχές στις μεγάλες πόλεις. Στους τρεις αιώνες που ακολούθησαν, το αίτημα για μεγαλύτερη αυτονομία ή και πλήρη ανεξαρτησία της Σκωτίας, έστω και αν δε συσπείρωνε την πλειοψηφία του πληθυσμού, εξακολούθησε να είναι επίκαιρο. Αξίζει να αναφερθεί η σφαγή των απεργών υφαντών στο Κάλτον από Βρετανούς στρατιώτες το 1787 για παράδειγμα, που γενικά αναγνωρίζεται ότι σηματοδοτεί την αρχή του οργανωμένου Σκωτσέζικου εργατικού κινήματος. Την ημέρα της σφαγής, το πανό των απεργών παρίστανε τον Γουίλιαμ Γουάλας, εθνικό ήρωα της Σκωτίας στους πολέμους της ανεξαρτησίας του 13ου και 14ου αιώνα, να χτυπά το «θηρίο της τυρρανίας». Mεταξύ του 1947 και του 1950, περίπου 2 εκατομμύρια Σκωτσέζοι υπέγραψαν το «Σύμφωνο της Σκωτίας» που ζητούσε τη δημιουργία Σκωτσέζικου κοινοβουλίου.  Στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, παράλληλα με την ύφεση της Σκωτσέζικης βιομηχανίας αλλά και την ανακάλυψη κοιτασμάτων πετρελαίου στη Βόρεια θάλασσα, έχουμε και την άνοδο των εκλογικών ποσοστών του «κεντροαριστερού» «Σκωτσέζικου Εθνικού Κόμματος» (SNP) στο πρόγραμμα του οποίου η ανεξαρτησία αποτελεί κεντρικό στόχο. Το 1979 με αντάλλαγμα τη στήριξη της κυβέρνησης του Εργατικού Κόμματος στο Βρετανικό κοινοβούλιο, το SNP απέσπασε συγκατάθεση  για ένα δημοψήφισμα με θέμα τη δημιουργία Σκωτσέζικου κοινοβουλίου με περιορισμένες αρμοδιότητες. Το «ΝΑΙ» συγκέντρωσε το 52% των ψήφων. Ένας από τους όρους του δημοψηφίσματος ωστόσο, προέβλεπε ότι το «ΝΑΙ» έπρεπε να στηριχτεί από τουλάχιστον το 40% του εκλογικού σώματος. Κάτι τέτοιο δε συνέβη (η συμμετοχή ήταν 63.6%, οπότε μόλις το 32.9% του εκλογικού σώματος ψήφισε «ΝΑΙ») οπότε τα σχέδια έμειναν στα χαρτιά. Στη δεκαετία που ακολούθησε, η πολιτική της Θάτσερ γονάτισε τη Σκωτσέζικη βιομηχανία με  αποτέλεσμα την εκτόξευση της ανεργίας και τη διάλυση ολόκληρων κοινοτήτων. Πολλοί Σκωτσέζοι είδαν στην κυβέρνηση του Λονδίνου «έναν δυνάστη τον οποίο δεν είχαν ψηφίσει» μιας και τα ποσοστά του Συντηρητικού κόμματος είναι παραδοσιακά χαμηλά σε σχέση με αυτά της υπόλοιπης Βρετανίας στη Σκωτία όπου από το 1959 και μετά οι Εργατικοί έχουν έρθει πρώτοι σε ψήφους σε όλες τις εθνικές (Βρετανικές) εκλογές. Την ίδια νεοφιλελεύθερη πολιτική με τη Θάτσερ συνέχισαν και οι μεταγενέστερες κυβερνήσεις των Εργατικών βέβαια, αλλά η ψυχολογική επίπτωση της «εποχής Θάτσερ» ήταν τρομακτική, σε βαθμό που αναφέρεται συνεχώς ακόμα σήμερα σαν επιχείρημα υπέρ της ανεξαρτησίας. Έτσι, το 1997, σε νέο δημοψήφισμα, το 74.3% του εκλογικού σώματος ψηφίζει υπέρ της δημιουργίας Σκωτσέζικου κοινοβουλίου με αρμοδιότητες σε θέματα όπως παιδεία, υγεία, δικαιοσύνη, αγροτική πολιτική και περιορισμένες αρμοδιότητες σε ότι αφορά τη φορολογική πολιτική.

Οι πρώτες Σκωτσέζικες κοινοβουλευτικές εκλογές, έγιναν το 1999. Το Σκωτσέζικο εκλογικό σύστημα, είναι φτιαγμένο ώστε να ευνοεί τις κυβερνήσεις συνεργασίας και όχι τις αυτοδύναμες (κατά πολλούς για να αποτρέψει την πιθανότητα αυτοδύναμης κυβέρνησης του SNP). Παρόλ’ αυτά, η νεοφιλελεύθερη μετάλλαξη του μεγαλύτερου παραδοσιακά κόμματος στη Σκωτία, των Εργατικών και η απογοήτευση που αυτή προκάλεσε, οδήγησε στις εκλογές του 2011 στον θρίαμβο του SNP που σχημάτισε την πρώτη Σκωτσέζικη αυτοδύναμη κυβέρνηση στην ιστορία. Αυτό με τη σειρά του οδήγησε στο δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου του 2014 με θέμα τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους. Έτσι, εάν πλειοψηφήσει το «ΝΑΙ», η Σκωτία θα ανακηρυχθεί ανεξάρτητο κράτος την 24η Μαρτίου 2016 και η «Ένωση» που ισχύει από το 1707 θα λάβει τέλος. Αξίζει να αναφερθεί πως δικαίωμα ψήφου έχουν όλοι οι κάτοικοι της Σκωτίας, ανεξαρτήτου εθνικότητας (ενώ δεν έχουν δικαίωμα ψήφου οι Σκωτσέζοι κάτοικοι άλλων χωρών), κάτι που δείχνει πως το αίτημα για ανεξαρτησία δεν είναι κατ’ ανάγκη εθνικιστικό αλλά κατά βάση κοινωνικό.

Το μπλοκ του «ΟΧΙ»

Με την πλευρά του «ΟΧΙ» τάσσονται τα τρία μεγαλύτερα Βρετανικά κόμματα (Conservatives, Labour, Liberal Democrats) τα οποία έχουν επιδοθεί σε ένα όργιο τρομοκρατίας, προειδοποιώντας για τις δυσμενείς οικονομικές συνέπειες της ανεξαρτησίας όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι η Σκωτία δε θα μπορέσει να διατηρήσει τη λίρα ως εθνικό νόμισμα και ότι αυτό θα φέρει την καταστροφή. Ενδεικτικό είναι ότι η επίσημη καμπάνια του «ΟΧΙ», «Καλύτερα μαζί», έχει λάβει το ψευδώνυμο «Επιχείρηση φόβος». Είναι προφανές ωστόσο, ότι αυτός που φοβάται στην πραγματικότητα είναι η άρχουσα τάξη (σε Αγγλία και Σκωτία) για την οποία η Βρετανία στη σημερινή της μορφή, ως ιμπεριαλιστικό και πρωτοπόρο στην εφαρμογή νεοφιλελεύθερων δογμάτων κράτος, με τα εργατικά συνδικάτα να μην έχουν ακόμα συνέλθει από την ήττα που υπέστησαν την εποχή της Θάτσερ, αποτελεί πραγματικό παράδεισο.

Παρόλο που η πλειοψηφία των αριστερών οργανώσεων έχει ταχθεί ενεργά με την πλευρά του «ΝΑΙ», υπάρχουν αριστερές οργανώσεις και ανεξάρτητες φωνές που στηρίζουν το «ΟΧΙ». Ένα από τα επιχειρήματα είναι πως η επιθυμία για ανεξαρτησία είναι έκφραση μιας εθνικιστικής, οπισθοδρομικής εκτροπής. Ο κυρίαρχος εθνικισμός στο νησί ωστόσο, που συνεχώς διεξάγει πολέμους, στοχοποιεί μετανάστες κλπ είναι ο Βρετανικός, όχι ο Σκωτσέζικος. Χαρακτηριστικό είναι πως με την πλευρά του «ΟΧΙ» έχουν ταχθεί όλες οι ακροδεξιές οργανώσεις με επικεφαλής το εθνικιστικό και ρατσιστικό UKIP (UK Independence Party) (το οποίο και κατάφερε συντριπτική νίκη στη Βρετανία με τα ποσοστά του να φτάνουν στο 27.49% στις περασμένες ευρωεκλογές, ενώ τα στη Σκωτία ήταν μόλις 10.46%) και τα φασιστικά BNP (British National Party),  EDL (English Defence League), SDL (Scottish Defence League) κλπ ενώ δεν υπάρχει ακροδεξιά οργάνωση με αναφορά στον Σκωτσέζικο εθνικισμό. Άλλο επιχείρημα είναι ο κίνδυνος της διάσπασης του εργατικού κινήματος. Η ενότητα των εργατών, ιδιαίτερα στην εποχή μας όμως, δεν υπαγορεύεται από τη συνταγματική μορφή του κράτους, αλλά από τη θέληση για αλληλεγγύη και κοινή δράση. Άλλωστε οι εργάτες στην Ιρλανδία μπορούν να ανήκουν στα ίδια συνδικάτα με τους εργάτες στη Βρετανία και οι εργάτες του Καναδά στα ίδια με τους εργάτες στις ΗΠΑ – δεν υπάρχει λόγος οι Σκωτσέζοι να μην ανήκουν στα ίδια συνδικάτα με τους εργάτες στην Αγγλία και την Ουαλία. Άλλοι αγωνιστές προτιμούν να ξεπεράσουν το θέμα της ανεξαρτησίας για να ασχοληθούν με τα «πραγματικά προβλήματα» όπως η λιτότητα κλπ. Η αριστερά όμως δεν έχει την πολυτέλεια να διαλέξει γήπεδο την εποχή που ο Σκωτσέζικος λαός ασχολείται με την πολιτική όσο ποτέ άλλοτε, με τις πολιτικές συζητήσεις να κυριαρχούν σε κάθε σφαίρα της δημόσιας ζωής, και έναν μεγάλο αριθμό υποστηρικτών του «ΝΑΙ», χωρίς προηγούμενη πολιτική εμπειρία να ασχολείται ενεργά, συμμετέχοντας συχνά σε τοπικές επιτροπές οργανωμένες από τα κάτω.

Το μπλοκ του «ΝΑΙ»

Υπέρ της ανεξαρτησίας στα αριστερά του SNP, βρίσκεται η Καμπάνια Ριζοσπαστικής Ανεξαρτησίας (RIC), ένα μέτωπο στο οποίο συμμετέχουν οι Πράσινοι, το Σκωτσέζικο Σοσιαλιστικό Κόμμα (SSP), οργανώσεις της επαναστατικής αριστεράς (όπως το Socialist Workers Party (SWP), το International Socialist Group (ISG) κλπ καθώς και αμέτρητοι ανεξάρτητοι αγωνιστές. Δεδομένου ότι ο Σκωτσέζικος λαός ασχολείται για πρώτη φορά τόσο έντονα με την πολιτική, το δημοψήφισμα υπήρξε χρυσή ευκαιρία για την αδύναμη μέχρι τώρα Σκωτσέζικη αριστερά να έρθει σε επαφή με τον κόσμο και να διαδώσει τις ιδέες και το πρόγραμμα της και σε ένα μικρό βαθμό τα κατάφερε. Παρόλ’ αυτά, ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας εκτιμούμε πως δεν έγινε σε ικανοποιητικό βαθμό αφ’ενός λόγω του μικρού μεγέθους του χώρου της αριστεράς, αφετέρου για την αποφυγή εντάσεων με τον μεγάλο ‘κατά περίσταση σύμμαχο’, το SNP με αποτέλεσμα σε περιπτώσεις να καταλήγει να γίνεται αριστερό δεκανίκι του. Tην έκδοση της «Λευκής Βίβλου» του SNP για παράδειγμα, ένα κείμενο 670 σελίδων που περιγράφει το όραμα και τις πολιτικές του SNP σε μια ανεξάρτητη Σκωτία, δεν ακολούθησε η έκδοση μιας «Κόκκινης Βίβλου».

Παρακολουθώντας τη συζήτηση στο εσωτερικό της αριστεράς μένει συχνά κανείς με την εντύπωση ότι η ανεξαρτησία, αυτόματα, με ένα μαγικό τρόπο, θα μετατρέψει τη Σκωτία σε έναν σοσιαλδημοκρατικό παράδεισο, αφού «όλα τα δεινά μας προέρχονται από το Βρετανικό κοινοβούλιο, θα ξεφορτωθούμε επιτέλους τους Τόρηδες και ως λαός είμαστε πιο αριστεροί από τους Άγγλους». Το παραπάνω, εκτός απ’ το ότι κρύβει έναν ιδιότυπο «αριστερό εθνικισμό» είναι και αφελές και επικίνδυνο. Πράγματι, οι συσχετισμοί για την αριστερά είναι πιο ευνοϊκοί στη Σκωτία απ’ ότι στην υπόλοιπη Βρετανία. Στις τελευταίες ευρωεκλογές, οι Συντηρητικοί πήραν 17.2% και το UKIP 10.5% στη Σκωτία (23.9% και 27.7% αντίστοιχα τα ποσοστά τους σε ολόκληρη τη Βρετανία), ενώ το νεοσύστατο Σκωτσέζικο κοινοβούλιο, παρά τη νεοφιλελεύθερη σύστασή του, έχει καταψηφίσει τα δίδακτρα στα προπτυχιακά και μια σειρά από άλλους αντεργατικούς νόμους που ισχύουν στην υπόλοιπη Βρετανία. «Πιο αριστεροί» με αστικούς όρους όμως, σε μεγάλο βαθμό σημαίνει SNP και ισχυρότεροι Εργατικοί. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνά κανείς ότι το πιο πιθανό σενάριο σε μια ενδεχόμενη ανεξάρτητη Σκωτία (τουλάχιστον με τους σημερινούς συσχετισμούς) είναι μια αυτοδύναμη κυβέρνηση SNP το οποίο μάλιστα λογικά θα βγει ενισχυμένο μετά την νίκη του στο δημοψήφισμα. Και δε χρειάζεται να ανατρέξει κανείς σε παλιότερα παραδείγματα τραγωδιών «κεντροαριστερής διαχείρισης» για να καταλάβει τι σημαίνει αυτό. Το ίδιο το SNP για παράδειγμα, παρόλο που βρίσκεται στα αριστερά των εργατικών, επιχειρηματολογεί υπέρ ενός φορολογικού συστήματος με χαμηλούς φόρους για τις επιχειρήσεις α λα Ιρλανδία για την «ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας». Μάλιστα για να αντιμετωπίσει την «Επιχείρηση φόβος» έχει κάνει σημαντική δεξιά στροφή και πλέον είναι υπέρ της ένταξης στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ σε αντίθεση με παλιότερα. Μετά την έκδοση της «Λευκής Βίβλου» όπου περιγράφονται όλα τα παραπάνω και υποστηρίζεται η διατήρηση της μοναρχίας και της στερλίνας, έδωσε αναμφισβήτητα πάτημα ακόμα και σε δεξιούς σχολιαστές να αναρωτηθούν ποιο το νόημα της ανεξαρτησίας (αν και εφαρμόσιμη) αν στην πράξη δεν αλλάξει τίποτα το ουσιαστικό. Το να είναι ανεξάρτητο κράτος και οικονομία χωρίς το δικό της νόμισμα και υποτελής στο Στέμμα όντας μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ δεν θα καλυτερεύσει σε καμία των περιπτώσεων την σημερινή κατάσταση.

Κανείς δεν περιμένει βέβαια από ένα συστημικό κόμμα να κάνει την αντισυστημική δουλειά. Αυτός είναι ρόλος της αριστεράς η οποία είναι απαραίτητο να συμμετέχει στην συζήτηση για το δημοψήφισμα με τους δικούς της όρους, τους όρους των πραγματικών κοινωνικών αναγκών, περιγράφοντας τη Σκωτία που οραματίζεται και προετοιμάζοντας τον κόσμο για τις μάχες που θα’ έρθουν μετά το δημοψήφισμα, όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα του.

Αποσυνθέτοντας το Ηνωμένο Βασίλειο

Παρακολουθώντας τη διαμάχη γύρω από το δημοψήφισμα, τόσο στα επίσημα ντιμπέιτ, όσο και σε κάθε σφαίρα της δημόσιας ζωής, στο δρόμο και στις παμπ, παρατηρεί κανείς ότι σε μεγάλο βαθμό έχει καταλήξει σε μια διαμάχη υπεράσπισης-καταδίκης του Ηνωμένου Βασιλείου και κατά συνέπεια σε ένα μεγάλο βαθμό του νεοφιλελευθερισμού και του ιμπεριαλισμού. Εύλογα λοιπόν θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί: «Μήπως δεν φταίει ο παίχτης (Βρετανία), αλλά το παιχνίδι (καπιταλισμός);» Η απάντηση είναι προφανώς «ΝΑΙ» αλλά και η Βρετανία δεν είναι οποιασδήποτε παίχτης. Όχι μόνο πρωτοστατεί σε παγκόσμιο επίπεδο, τόσο στην εποχή της Θάτσερ όσο και σήμερα στην εφαρμογή νεοφιλελεύθερων δογμάτων, αλλά είναι  βασικός παίχτης σε αμέτρητους πολέμους από τη σύστασή της μέχρι και σήμερα. Ένα από τα ισχυρότερα επιχειρήματα υπέρ της ανεξαρτησίας της Σκωτίας είναι ότι θα αποτελέσει πλήγμα στον Βρετανικό ιμπεριαλισμό. Και αυτό θα είναι ωφέλιμο όχι μόνο για τους Σκωτσέζους, αλλά για ολόκληρο τον πλανήτη. Ένα από τα κεντρικά συνθήματα της καμπάνιας υπέρ του ‘ΝΑΙ’ άλλωστε, που προβάλει και το SNP (το οποίο είναι υπέρ της ένταξης στο ΝΑΤΟ βέβαια…) αφορά την απομάκρυνση των Βρετανικών πυρηνικών όπλων που αυτή τη στιγμή είναι εγκατεστημένα στη Σκωτία.

Και … μετά το δημοψήφισμα;

Η συντριπτική πλειοψηφία των υποστηρικτών της ανεξαρτησίας δεν την βλέπουν σαν αυτοσκοπό, αλλά ως μέσο για την αλλαγή της Σκωτίας προς το καλύτερο. Αισθανόμενοι ότι «δεν πάει άλλο» και πως αδυνατούν να αλλάξουν τη Βρετανία «από τα μέσα», είναι έτοιμοι να αρπάξουν από τα μαλλιά την ευκαιρία που τους δίνεται. Είναι πραγματικά συγκλονιστικό να βλέπει κανείς ανθρώπους που μέχρι πρότινος δεν τους ενδιέφερε η πολιτική, να συμμετέχουν ενεργά και να οργανώνονται σε τοπικές επιτροπές από τα κάτω. Ένα ενδεχόμενο «ΝΑΙ», παρά τους κινδύνους εφησυχασμού που κρύβει, είναι πιθανό να αυξήσει την αυτοπεποίθηση αυτού του κόσμου, να αποδείξει ότι η συμμετοχή έχει νόημα και να τον πείσει να πάρει την κατάσταση στα χέρια του και στο μέλλον. Επιπλέον η ανεξαρτησία από τη φύση της θα ξαναθέσει μια σειρά από ερωτήματα τα οποία στο παρόν έχουν λυθεί προς όφελος του κεφαλαίου. Στην περίπτωση που αυτά απαντηθούν προς όφελος των εργαζομένων στη Σκωτία, η ανεξαρτησία θα ωφελήσει όχι μόνο τους Σκωτσέζους αλλά όλους τους λαούς του Ηνωμένου Βασιλείου που θα συνειδητοποιήσουν τη δύναμή τους και πως υπάρχει άλλος δρόμος. Αντίθετα ενα ενδεχόμενο «ΟΧΙ» θα επιβεβαιώσει το status quo και θα φέρει απογοήτευση. Γι αυτό και υποστηρίζουμε την ανεξαρτησία όχι σαν θέση αρχής λόγω κάποιας εθνικής καταπίεσης αλλά ως κίνηση τακτικής. Παράλληλα πιστεύουμε ότι η αριστερά θα πρέπει σε κάθε ευκαιρία να τονίζει πως η ανεξαρτησία είναι μόνο η αρχή και ότι από μόνη της δε σημαίνει τίποτα. Σε κάθε περίπτωση βέβαια όποια και αν είναι η έκβαση του δημοψηφίσματος είναι προφανές πως θα υπάρξει ένας πολιτικός σεισμός τεράστιου βεληνεκούς. Από τη μία εάν ψηφιστεί το «ΝΑΙ» η συντηρητική κυβέρνηση Κάμερον όπως και οι Εργατικοί δηλαδή τα δύο θηριώδη αστικά κόμματα θα υποστούν ήττα ιστορικής σημασίας από την άλλη εάν όντως ψηφιστεί το «ΟΧΙ» το SNP θα έλθει σε τρομερό πολιτικό τέλμα μιας και ο βασικός λόγος ύπαρξής του με τη μορφή που έχει αυτή τη στιγμή είναι η μάχη για την ανεξαρτησία. Το δυσμενές σενάρια βέβαια είναι ότι πέφτοντας ενδέχεται να συμπαρασύρει κομμάτια της οργανωμένης αριστεράς αλλά και ανεξάρτητων αγωνιστών που μπορεί να βιώσουν την ενδεχόμενη νίκη του «ΟΧΙ» με απογοήτευση και ως ένα οριστικό διαζύγιο από την ελπίδα οικοδόμησης μιας οικονομίας στα θεμέλια των κοινωνικών αναγκών και με άμεση συμμετοχή του ίδιου του λαού σε αυτό.

Η ανεξαρτησία δεν είναι χωροταξική ούτε σημαίνει πως διαιρούμε τις αστικές δομές και ξαναστήνουμε ένα ακόμη «βασίλειο» με αστικούς/καπιταλιστικούς όρους. Πραγματική ανεξαρτησία θα πρέπει να σημαίνει πως στην πράξη τις συνελεύσεις γειτονιάς που έχουν στηθεί θα τις κάνουμε πυρήνες αντίστασης. Θα πρέπει να σημαίνει, επίσης, πως οι νέοι άνθρωποι που  πηγαίνουν από πόρτα σε πόρτα μιλώντας για «Μια άλλη Σκωτία», θα οραματιστούν αυτή τη Σκωτία ως μια κοινωνία δίκαιη και μέσα από μια διεθνιστική σκοπιά θα παλέψουν όχι μόνο μαζί με τους εργαζομένους, άνεργους και νεολαίους από την Αγγλία, την Ουαλία και την Ιρλανδία αλλά και από την Ελλάδα, την Αργεντινή, την Ισπανία και όλους τους λαούς του κόσμου για την αντικαπιταλιστική ανατροπή.

ΑΝΤΑΡΣΥΑ ΗΒ